Mensen met een beperking

• Er is een tekort aan fietslessen. Er is nood aan de uitvoering van het nieuwe actieplan vervoersarmoede[1] en de daarin voorziene uitbreiding van het aanbod aan fietslessen in Gent.

Bevoegde dienst = Mobiliteit. 
 

• Mensen in een financieel kwetsbare positie hebben vaak geen mentale ruimte voor ‘vrije tijd’. Hun dagelijks leven wordt gedomineerd door kopzorgen, stress om financiële of medische redenen, ….
   

Departement niet bevoegd voor mentaal welzijn. 
 

• De wijkbibliotheken vormen een belangrijke, laagdrempelige plek om ‘vrije tijd’ door te brengen. De openingsuren worden beperkt. 
   

De reorganisatie van de openingsuren sinds 1 juli 2023 is een recente beleidsbeslissing in een moeilijke budgettaire context. Het stadsbestuur heeft beslist om alle wijkfilialen blijvend open te houden. Daarvoor was weliswaar een reorganisatie nodig van de openingsuren. Minder in totaal, maar wel efficiënter georganiseerd op vaste openingsdagen en beter aansluitend op elkaar. Zo blijven de wijkbibliotheken heel nabij voor alle Gentenaars.

Er is te weinig vrijetijdsaanbod dat voldoet aan de 5 b’s (bereikbaarheid, beschikbaarheid, betaalbaarheid, begrijpbaarheid, bruikbaarheid). Mensen in een kwetsbare positie ervaren daardoor drempels naar vrijetijdsactiviteiten.

Voorbeelden:

• Voor veel vrijetijdsactiviteiten moet je digitaal inschrijven en/of digitaal je aanwezigheid registreren. Mensen die geen toegang hebben tot internet of weinig digitaal vaardig zijn botsen op deze digitale drempel (zie ook signaal 1. Digitalisering).
• Nieuwkomers ervaren drempels naar vrije tijd. Zo vereist het graduele systeem van het sportaanbod dat mensen al bepaalde vaardigheden hebben om te kunnen instappen. Hoe ouder, hoe hoger de drempel.
• De vrijetijdssector doet veel inspanningen i.v.m. talige toegankelijkheid. Bijvoorbeeld door heldere communicatie op de website en in promotie. Maar deze talige toegankelijkheid ontbreekt in de praktijk: inschrijvingsprocedures, uitleg tijdens de activiteit, ….
• Mensen in een financieel kwetsbare positie hebben vaak geen mentale ruimte voor ‘vrije tijd’. Hun dagelijks leven wordt gedomineerd door kopzorgen, stress om financiële of medische redenen, ….
• Mensen met een beperking hebben weinig vrijetijdsmogelijkheden. Organisaties geven aan dat ze inclusief zijn, maar in de praktijk heeft dat vaak limieten. Bijvoorbeeld door de fysieke toegankelijkheid van een gebouw, een beperkt aantal plaatsen voor mensen met een beperking, omdat het moeilijk is om de werking/omgeving aan te passen, …. 
• De wijkbibliotheken vormen een belangrijke, laagdrempelige plek om ‘vrije tijd’ door te brengen. De openingsuren worden beperkt. 
• Vrijetijdsactiviteiten zijn er vaak niet op het moment dat je er nood aan hebt. Bijvoorbeeld in het weekend.

Het bestaande toegankelijke vrijetijdsaanbod in Gent wordt vaak aangewend om mensen te versterken en een netwerk uit te bouwen. Bijvoorbeeld aanbod vanuit het jeugdwelzijnswerk, armoedeorganisaties, …. Dit toegankelijke aanbod moet verder uitgebreid worden. Veel sociaal culturele organisaties bieden activiteiten aan aan een verlaagd tarief voor mensen met een UITPAS met kansentarief. Voor steeds meer mensen in een kwetsbare positie is het verlaagde tarief echter nog steeds te hoog. Anderzijds geven ook organisaties met UITPAS aanbod aan dat ze hun aanbod aan kansentarief verminderen omdat het ook voor hen onbetaalbaar wordt.

Het beperkte aanbod aan toegankelijke vrijetijdsactiviteiten is bovendien erg veranderlijk en moeilijk terug te vinden.

• Vb. Lago Rozebroeken:  nu slechts max. 2 zwembeurten per UiTPAS per jaar.

Uitpas regio Gent is de grootste aanbieder van Vlaanderen, waarbij de gemeenten Melle, Destelbergen, Lochristi en Merelbeke aangesloten zijn.
Er zijn op het Gentse grondgebied 300 partners aangesloten bij Uitpas.
Er is een zeer grote diversiteit aan partners uit de vrije tijd-, sport- en cultuursector waarbij o.a. alle voetbalclubs en jeugdbewegingen aangesloten zijn.

Een volledig overzicht is te vinden hier of in een brochure in een verkooppunt van Uitpas.
Je vindt een overzicht per sector en per wijk.
Indien er beperkingen zijn, worden die vermeld bij de desbetreffende partner.
Op dit moment zijn dat 6 partners met een beperking op het aanbod.

De samenwerkingen met partners is gebaseerd op een duurzame, langetermijnvisie. In het 8-jarig bestaan van Uitpas zijn er slechts 7 partners gestopt met de samenwerking.
Deze samenstelling van partners is met inspraak van armoedeverenigingen gebeurd.

Enkele cijfers:

Voor 2023 (tot met augustus): 46.608 participaties door 12.419 unieke pashouders t.w.v. 594.137,6 euro. 

Voor 2022: 51.896 participaties door 11.706 unieke pashouders t.w.v. 574.553,68 euro. 

Uitpas is enkel een financiële tool om de financiële drempels van de vrijetijdsactiviteiten te verlagen.

Het is geenszins de taak en de bedoeling van het Uitpasteam of van de aangesloten partners om de complexe achterliggende problematieken van armoede aan te pakken (taal, toegankelijkheid, digitale vaardigheid, welzijn…)

De partners zijn organisaties die zelf keuzes maken wat betreft hun aanbod, periodiciteit, inschrijvingsprocedures, toegankelijkheid….
De overheid kan hen sensibiliseren en in contact brengen met ervaringsdeskundigen, maar geen normen opleggen aangezien de partners zelf financieel bijdragen aan een solidariteitsmechanisme.

Het Uitpasteam heeft hiervoor een vrijblijvende vorming georganiseerd waarbij een ervaringsdeskundige kwam getuigen over armoede en drempels.
15 organisaties hebben deelgenomen.
In de nieuwsbrieven naar de partners worden thema’s rond armoededrempels besproken.

In de Uitdatabank kunnen de partners hun activiteiten aanduiden met taaliconen.
De opgesomde initiatieven zijn steeds vrijblijvend en dus niet afdwingbaar voor de partners.
Uitpas is niet verantwoordelijk voor de aanpak en organisatie van de partners m.b.t. de armoededrempels.

Om het aanbod partners uit te breiden is er een bijkomend budget nodig waarover wij nu niet beschikken.

Daarom kunnen wij voorlopig geen nieuwe partners aansluiten.

De beperking tot twee zwembeurten bij Lago is door Lago zelf en alleen genomen. De partners kunnen dat vanzelfsprekend zelfstandig beslissen vermits zij zelf 40% meebetalen en het ook zelf financieel moeten aankunnen.

Het signaal is in januari 2024 voor de eerste maal besproken met medewerkers uit de banksector, VLOCO, Juridische Dienst OCMW,  mutualiteit, Federatie van Notarissen en Lokale Dienstencentra.

Het probleem achter het financieel misbruik ligt gevoelig hoger en start bij het meegeven van persoonlijke bankkaarten met pincode, via het online bankkieren en op de 3de plaats de gewone volmachten.

Vanuit het groeiend aantal onderhandse zorgvolmachten, zijn er al organisaties die burgers informeren.

Inhoudelijk zouden deze organisaties de burgers nog meer bewust kunnen maken over de voor-en nadelen en tips meegeven om de volmachtgever te beschermen.

Het aandeel onderhandse zorgvolmachten is wel veel kleiner dan notariële zorgvolmachten. Cijfers: 80.000 via notaris en 1000 of 1200 onderhandse zorgvolmachten.

Ingeval van misbruik kan de betrokken persoon de zorgvolmacht intrekken indien hij daartoe nog bekwaam is. Hij kan zich tevens tot de vrederechter wenden.

Indien derden, waaronder hulpverleners, menen dat de betrokken persoon niet meer bekwaam is en er een vermoeden van misbruik is, kunnen zij bij de vrederechter de aanstelling van een bewindvoerder vragen. De bewindvoerder kan dan desgevallend oordelen of er maatregelen dienen te worden genomen tegenover de voormalige lasthebber.”

De nieuwe praktische gids voor familiale bewindvoerders is gratis online en op papier beschikbaar sinds 2024.

Bij navraag van 1 mutualiteit bestaat een protocol bij vermoeden van ouderen(mis)behandeling waarin het luik financieel misbruik zit vervat. Dit protocol is momenteel aan een update toe met bijhorende heropfrissing naar hun medewerkers.

Een overkoepelend protocol is niet gekend.

Hulpverleners vanuit de stadsdiensten kregen eind 2022 nog een algemene vorming rond handvaten om ouderen(mis)behandeling te herkennen en aan te pakken. Ook kunnen zij nog steeds gebruik maken van de RITI-schaal.

Elke professional die situaties ervaart in de hulpverlening rond o.a. financieel misbruik kan bij VLOCO terecht. Zij zetten sterk in op sensibilisering en op deskundigheidsbevordering.

Zij hebben o.a. een “consultfunctie”. Hun algemene vorming wordt jaarlijks aangeboden.

In 2020 ontstond een multidisciplinair samenwerkingsverbond in West-Vlaanderen. Deze stuurgroep heeft tot doel om alles in verband met bewindvoering te bespreken, te kijken wat beter kan en knelpunten weg te werken.

Daarbij wisselen de partners expertise uit, organiseren ze opleidingen en willen ze mekaars complementariteit versterken.

Het Steunpunt bewindvoering, dat op 11 januari 2022 van start ging in West-Vlaanderen, is een eerste realisatie van deze stuurgroep. Vanaf 1 februari 2023 is het Steunpunt bewindvoering ook actief in de gerechtelijke arrondissementen Antwerpen, Leuven en Oost-Vlaanderen.

• Wat betreft de schrapping van haltes: De Lijn Flex vangt de haltes op die niet langer bediend worden. Er circuleert ook veel misinformatie over lijnen en haltes die niet langer bediend zouden worden.  In totaal kennen er een kleine 50 haltes niet langer reguliere bediening, maar deze zijn opgenomen in het Flex-vervoer (op reservatie). Daar staat tegenover dat op de andere lijnen en haltes er vaak frequentere bediening is en een veel grotere amplitude. Bovendien zijn er tientallen flex-haltes bijgekomen op plekken waar voorheen géén openbaar vervoer aanwezig was. Alle bestaande haltes blijven dus bediend door het openbaar vervoer, maar sommige niet langer op reguliere basis.

  Stad Gent verzamelde eind 2023/begin 2024 signalen over het nieuwe net van De Lijn bij burgers en organisaties. Die signalen werden gebundeld in een overzichtsdocument, en overgemaakt aan De Lijn. Daarin wordt met aandrang gevraagd om werk te maken van volgende punten:

Samenvatting knelpunten & bijsturingen

• Het flexnet functioneert niet als vangnet voor wie niet aan het kernnet/aanvullend net geraakt. De onbetrouwbaarheid van het systeem tast de autonomie van veel bewoners aan: zij kunnen hun leven niet meer plannen omdat ze afhankelijk zijn van de te beperkte beschikbaarheid van de flex-bus. Doordat ze niet kunnen rekenen op een flexbus binnen een acceptabele tijd na reservatie, is het bvb. niet mogelijk om een specialist in het ziekenhuis te bezoeken.
  1. De werking van de Hoppincentrale en de reisplanner moeten beter.
  2. Er zijn meer voertuigen nodig om de doelstellingen waar te maken.
  3. De responstijd moet gereduceerd worden tot 30 minuten om betrouwbaar te zijn.
• In Mariakerke rond de Driesdreef/Beekstraat/Zuidbroek en de wijk Luchteren is het openbaar vervoer-aanbod onvoldoende om een minimale bereikbaarheid te kunnen garanderen aan (kwetsbare) inwoners en de gebruikers/bezoekers van de verschillende school- en zorgvoorzieningen (LUCA campus Ter Beken, GO! Atheneum, WZC Zuiderlicht, De Karrekol, De Bries, De Boon, Pleegzorg Oost-Vlaanderen, De Ceder).
  1. Onderzoek of de frequentie van lijn 681 verhoogd kan worden.
  2. Onderzoek of de route van lijn 681 via de Gavergrachtstraat kan in plaats van de Bosstraat.
  3. Onderzoek of lijn 50 in Luchteren kan rijden met varianten: variant Catriestraat en variant Mariakerksesteenweg.
  4. Onderzoek of het oorspronkelijke plan om een shuttle in Mariakerke in te leggen alsnog uitgevoerd kan worden. Onderzoek daarbij of de oorspronkelijk voorziene lus moet doorgetrokken worden tot Heiebree of tot aan portaal Parkbos.
• Het model waarin mensen vaker moeten overstappen werkt penaliserend. Veel gebruikers ervaren het als moeilijk of lastig en geven aan dat ze langer onderweg zijn. Op sommige plekken zijn basisvoorzieningen hierdoor moeilijker bereikbaar.
  1. Onderzoek of lijn 50 via Drongen-Centrum kan rijden. De overstap aan Drongen Rotonde werkt als een drempel, verschillende senioren gaven aan dat zij de rotonde (2x2+2 rijstroken) niet durven oversteken en daarom niet meer naar het centrum van Drongen komen.
• Neem bestemming Crematorium opnieuw op in het kernnet, zolang De Lijn Flex niet de vereiste betrouwbaarheid biedt qua beschikbaarheid en responstijd.
• Tickets & tarifering
  1. Een ticket moet geldig zijn voor de hele rit, zeker als de verplaatsing geboekt is via de Hoppincentrale. De geldigheidsduur van 60 minuten is onvoldoende nu gebruikers met het nieuwe net vaker moeten overstappen.
  2. Ticket- en abonnementsintegratie tussen trein en bus is nodig om de uitgangspunten van basisbereikbaarheid betaalbaar te houden voor gebruikers. Op verschillende trajecten worden reizigers nu naar een combinatie van bus en trein verwezen, wat een extra abonnement met zich meebrengt.
• Communicatie
  1. Maak dat de halte-informatie klopt. Maanden na invoering zijn er nog steeds haltes waar de oude dienstregeling ophangt.
  2. Integreer de hoppin-reisplanner & De Lijn reisplanner. En op termijn ook de reisplanner van nmbs.
• Verbeter de toegankelijkheid van de informatie, zowel voor mensen met een visuele handicap als voor mensen die niet digitaal vaardig zijn.

   

• Wat betreft de communicatiekanalen van De Lijn: We hebben gepleit voor een 0800-nummer voor informatie over het nieuwe net, dat is er ook gekomen. Weliswaar tijdelijk. Ook de hoppincentrale waar je vanaf januari 2024 al je ritten kunt boeken, is een 0800-nummer. De foute informatie is een pijnpunt dat we vanuit de stad helaas enkel maar kunnen signaleren.
• Wat betreft alternatieven en communicatie bij onderbrekingen van lijnen: Dat klopt. We spreken De Lijn geregeld aan op de gebrekkige communicatie. We stellen ook vast dat veel van de onderbrekingen door werken van de stad of in opdracht van de stad veroorzaakt worden. Maar dat vanuit de stad zelden budget voorzien wordt om alternatieven te voorzien.
• Wat betreft de ontoegankelijkheid van de haltes: We zijn stelselmatig maar traag (beperkt budget) zoveel mogelijk haltes toegankelijk aan het aanleggen.
• Wat betreft het dreigend overkomen van de ticketcontrole: We horen ook het omgekeerde signaal, vanuit De Lijn en de gemeenschapswachten, nl. dat ze veel agressie ervaren, ook zonder ticketcontroles. Bvb. omdat de bus te laat is, of wacht op het vertrekuur, of te druk is,… Er zijn nog altijd Gentenaars die geen vervoersbewijs willen kopen of scannen, helaas. Waardoor controles nodig blijven.

Al meer dan 10 jaar fietslessen voor volwassenen door Stad Gent ism de wijkgezondheidscentra

De Stad Gent (Sportdienst) ism de Gentse wijkgezondheidscentra organiseren al sinds 2012 fietslessen voor volwassenen. Het aantal lessenreeksen is in de loop der jaren gestegen.

Sinds 2019 is EVA De Fietsambassade Gent vzw mee actief. Sinds 2021 is hun rol actiever en sinds januari 2023 nemen ze de rol van de Sportdienst volledig over.

Actieplan vervoersarmoede 2021-2025

Sinds 2021 wordt i.k.v. het actieplan vervoersarmoede 2021-2025 beslist om het aantal lessenreeksen kwantitatief en kwalitatief te versterken.

Ten eerste, de vraag naar fietslessen is hoog (zelfs zonder al te veel reclame te maken), dus het actieplan heeft de ambitie om het aantal lessenreeksen te verhogen. Dit is niet eenvoudig, omdat de lessen grotendeels afhangen van vrijwillige lesgevers, de voorraad lesfietsen met klein kader en het vinden van goede locaties in de wijken waar lessen kunnen doorgaan maar waar ook de lesfietsen tijdens de 10 weken-lessenreeks gestockeerd kunnen worden. Tussen 2021 en 2023 zijn het aantal lessenreeksen per jaar verhoogd van 8 naar 10. Elke lessenreeks duurt 10 weken (1 les per week). Er is een maximum van 15 deelnemers per lessenreeks. Sommige mensen blijven helaas lang in de wachtlijst staan, omdat ze weinig geschikte momenten hebben waarop ze kunnen deelnemen. Er wordt altijd al sterk rekening gehouden met een spreiding van lessen over dagdelen, weekdagen en periodes in het jaar. Ook hier blijven we verder op inzetten: er wordt bijvoorbeeld momenteel gekeken of er in de toekomst een lessenreeks mogelijk is in het weekend.

Ten tweede, er wordt stevig ingezet op kwaliteitsverhoging, met:

• een nieuwe lessenreeks sinds 2020, “gevorderd: fietsen in de stad”, voor zij die na de basisreeks nog extra oefenkansen kunnen gebruiken om vol zelfvertrouwen de fiets te nemen in de stad en voor het dagelijkse leven.
• Begin 2022 werd een fietsambassadeur (‘fietscoach’) aangeworven die 1-op-1 begeleiding en informatie geeft.
• Er is een les basisonderhoud toegevoegd aan de lessenreeks, gegeven door een fietstechnieker
• Het educatief materiaal werd verder uitgewerkt (basis verkeersregels, fietsspelletjes voor kinderen, infobox met sloten e.d.). De info over diefstalpreventie, fietsonderhoud, herstel, fietsaankoop en fietsroutes wordt door de Fietscoach gegeven verspreid over de lessenreeks: proefondervindelijk werd gekozen om dit op te delen in behapbare korte stukken en het over de lesdagen te spreiden.
• Voor de uitbreiding is extra ingezet op de werving en ondersteuning van vrijwilligers: In 2023 zijn er 14 nieuwe vrijwilligers geworven, werkte de Fietsambassade een ‘train the trainer’ uit en organiseerde ze regelmatig uitwisselingsmomenten met de vrijwilligersploeg.
• De vloot lesfietsen werd vergroot parallel met de uitbreiding van de reeksen: er werden 25 nieuwe lesfietsen (met klein kader) aangekocht.

Begin 2023 werd een “verantwoordelijke fietslessen” aangeworven om de uitbreiding en kwaliteitsverhoging op poten te zetten, te blijven garanderen en coördineren.

Uitbreiding in najaar 2023 en verder: 

• In het najaar van 2023 organiseren we voor het eerst twee extra lessenreeksen in samenwerking met andere organisaties (bovenop het reguliere aanbod van 10 lessenreeksen i.s.m. De Wijkgezondheidscentra)

• 10 lessen niveau 1 i.s.m. Fedasil (Renoboot)
• 10 lessen niveau 1 i.s.m. Dienst Sociale Economie

In 2024 worden ook extra lessenreeksen gepland, o.a. in samenwerking met SAAMO. Op deze manier kunnen we het aanbod uitbreiden en meer voldoen aan de grote nood aan fietslessen.

Op deze uitbreiding zit echter ook een limiet met de huidige beschikbare lesfietsen, vrijwilligers en personeelsinzet. De combinatie tussen enerzijds fietslessen in verschillende wijken en anderzijds een centrale plek die als ‘Fietsschool’ kan fungeren, zou kansen kunnen bieden om de capaciteit nog te verhogen. Deze centrale plek vinden vergt echter een langetermijntraject en dient aan het bestuur voorgelegd te worden en is niet op de korte termijn mogelijk.

• In november 2023 gaan de eerste lessenreeksen fietsles voor kinderen van start i.s.m. verschillende scholen in Gentbrugge en Nieuw-Gent (4 reeksen van 3 lessen).
• In oktober 2023 organiseren we een eerste fietssessie ‘veilig elektrisch fietsen voor 50-plussers’ i.s.m. LDC De Regenboog.

Fietscoach als aanspreekpunt voor fietsvragen

Wie specifieke vragen of noden heeft rond fietsen in Gent, kan terecht bij de Fietscoach. Bijv. voor advies over een fiets kopen/huren/delen + toeleiding naar tweedehandsaanbod van De Fietsambassade (al dan niet met kansentarief), toeleiding naar fietslessen, fietstaxi, een fietsbuddy die samen met jou op weg gaat, leuke en veilige fietsroutes in en rond Gent ontdekken, infosessies voor intermediairen. De deelnemers van de fietslessen krijgen ook van de fietscoach info over diefstalpreventie, fietsonderhoud en -herstel, fietsaankoop,… en kunnen ook nadien terecht bij de Fietscoach als aanspreekpunt.  

Fietstaxi voor minder mobiele personen in Gent

De fietstaxi van De Fietsambassade vervoert minder mobiele personen in Gent met 6 riksja’s en 1 rolstoelfiets. De fietsers zijn vrijwilligers, met een focus op nieuwkomers. Wie zich moeilijk zelfstandig kan verplaatsen kan beroep doen op de fietstaxi voor korte verplaatsingen van deur tot deur (bijv. kappersafspraak, familiebezoek, plezierritje,…). Een enkele rit kost 2,50 euro. Sinds de opstart mei 2022 en juli 2023 deed de fietstaxi 5837 ritten, met een gemiddelde afstand van 2 km.

We zullen in 2024 de huidige parkeerplaatsen voor personen met een handicap screenen naar locatie, aantal en mate van integrale toegankelijkheid om deze aspecten te verbeteren en richtlijnen uit te schrijven die we bij aanleg direct kunnen hanteren.