Financiën en schulden

4

Niet alle sociale zekerheidsuitkeringen op barema leefloon

Het barema leefloon is het absolute minimum, toch is er geen sluitende garantie dat de andere sociale zekerheidsuitkeringen hoger of gelijk zijn aan het leefloon. Momenteel zijn de meeste uitkeringen wel hoger dan het leefloon, maar met elke index- of welvaartaanpassing kan dit wijzigen. Het is dan aan de steden en gemeenten om het effect van een bovenlokale maatregel bij te passen en kwetsbare burgers uit onderbescherming te halen.

Mogen we niet verwachten dat de bovenlokale sociale zekerheidsuitkeringen sociaal zijn en een menswaardig leven mogelijk maken? Dit creëert onnodig extra werk bij de lokale overheden en verhoogt de  kans op onderbescherming bij kwetsbare burgers.

In 2020 werden er op ambtelijk en politiek diverse signalen gegeven aan de hogere overheid mbt:
- noodzakelijke verhoging van het leefloon. Dit resulteerde ook in een lichte stijging
- optrekken van uitkeringen naar analogie met de stijging van het leefloon
- vrijstellen van het bedrag van de huurpremie voor het berekenen van het leefloon.
- de vraag naar maatregelen om uitbetalingen door uitbetalingsinstellingen zoals vakbonden sneller te laten verlopen zodat het OCMW niet moet optreden als wachtkamer voor de sociale zekerheid
- wegwerken van drempels bij het detecteren en toekennen van rechten

In 2022 kwam er een welvaartsaanpassing van de leefloonbedragen en werden de leeflonen ook telkens geïndexeerd bij het overschrijden van de spilindex.

Op Gents niveau werd in mei 2020 de wijziging van doelgroep voor Aanvullende Financiële Hulp versneld doorgevoerd. Zo wordt er niet langer rekening gehouden met het statuut waarover een persoon of huishouden beschikt maar wordt het besteedbaar inkomen in rekening gebracht voor het toekennen van Aanvullende Financiële Hulp. In 2022 zien we echter een daling van het aantal huishoudens dat recht heeft op Aanvullende Financiële Hulp. In 2023 onderzoeken we hoe we de berekeningswijze kunnen aanpassen zodat deze aanvullende steun terug het nodige effect heeft.

Op het vlak van automatische rechtentoekenning, automatisering en gegevensuitwisseling zijn de afgelopen jaren de eerste stappen gezet. Zo werden huishoudens die recht hebben op gratis huisvuilzakken rechtstreeks gecontacteerd en werden er kortingen automatisch toegekend in het stedelijk onderwijs, buitenschoolse opvang, catering op school, buitenschoolse activiteiten en zwemmen. Ook het toekennen van de huurpremie voor huurders die tussen 2 en 4 jaar op de wachtlijst staan bij een sociale huisvestingsmaatschappij werd geautomatiseerd. In 2021 en 2022 gingen we hier verder mee aan de slag en wordt er verder gebouwd op de ervaringen in de samenwerking met de Kruispuntbank Sociale Zekerheid. Dit had effect op de tegemoetkomingen in het onderwijs voor buitenschoolse activiteiten en op het automatisch toekennen van kortingen bij het experiment Lekkers Op School.

Binnen het Geïntegreerd Breed Onthaal (samenwerking en afstemming tussen OCMW, CAW en diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten) worden ook grote stappen gezet in het gezamenlijk bereiken van kwetsbare Gentenaars en een betere toeleiding naar elkaars aanbod. Maandelijks wordt een recht van de maand in de kijker gezet. Hierbij wordt online toelichting gegeven aan onthaalmaatschappelijk werkers van de 3 kernpartners. 

Reeds ondernomen acties

7

Verdringing door toeristen en shoppers

Gent is zeer aantrekkelijk voor toeristen en shoppers, en zet daar zelf ook meer en meer op in. Enkele voorbeelden:  

  • Vervoer: Stad Gent zet onder meer via het mobiliteitsplan in op gratis wandelbusjes in het centrum, gratis shuttles tussen de Park-and-Rides en het centrum, gratis openbaar vervoer op shopzondag, en een hop-on-hop-off-watertram.
  • Economie: Gent trekt low-budget en chique winkels aan, leegstaande winkelpanden worden ter beschikking gesteld als pop-up, en er komen veel chocolade- en souvenirwinkels bij.

De tijdelijke bezoekers zorgen er ook voor dat woningen worden gebruikt als bed and breakfast, Airbnb, of als bedrijfsappartementen. Daardoor wordt Gent minder en minder betaalbaar voor haar eigen bewoners, en dreigt ze slachtoffer te worden van haar eigen succes.

De wandelbus werd ondertussen afgeschaft en het vrijgekomen budget werd geïnvesteerd in uitrol van het vervoersarmoedeplan ten gunste van kwetsbare Gentenaars.

Reeds ondernomen acties

10

Het groeipakket niet altijd ondersteunend©

Soms hebben kinderen extra ondersteuning nodig om te groeien. Voor hen bevat het Groeipakket naast het basisbedrag een extra zorgtoeslag die de kosten in hun specifieke situatie beter afdekt. Wie een of beide ouders heeft verloren, wie in een pleeggezin opgevangen wordt of wie door een beperking of handicap ondersteuning nodig heeft, krijgt maandelijks een zorgtoeslag bovenop het basisbedrag. Welnu, het is soms maandenlang wachten om deze zorgtoeslag te ontvangen, zeker als het gaat om de zorgtoeslag voor kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte, want daarvoor moet het gezin zelf een aanvraag indienen.  Ook de eerste coronatoeslag op het groeipakket kwam er enkel voor wie het actief heeft aangevraagd.

Sinds 1 januari 2019 hebben niet-begeleide minderjarige vreemdelingen recht op het groeipakket. Het OCMW houdt het groeipakketbedrag af van het leefloon van de niet-begeleide minderjarigen. Dit geldt ook voor Belgische jongeren die alleen wonen. Het groeipakket zou er eigenlijk moeten zijn om deze jongeren in een kwetsbare situatie te ondersteunen.

Het groeipakket is een Vlaamse bevoegdheid waarop vanuit het lokale niveau weinig invloed kan worden uitgeoefend. Het aanvragen van de zorgtoeslag gebeurt inderdaad niet automatisch, het gezin moet daarvoor een hele procedure doorlopen. De tussenkomst van een arts is noodzakelijk om de zorgbehoefte via een puntenschaal te evalueren. Maatschappelijk werkers van OCMW kunnen mensen die daar nood aan hebben, ondersteunen in hun aanvraag. Hetzelfde geldt voor de coronatoeslag op het groeipakket.

De voorwaarden voor het leefloon zijn vastgelegd in de Wet betreffende maatschappelijke integratie (de RMI-wet). Het is een bijstandsuitkering waarop men enkel recht heeft in de mate waarin er geen andere inkomsten zijn. Het gevolg is dat alle bestaansmiddelen aangerekend moeten worden op het leefloon. Via een Koninklijk Besluit kunnen daarop uitzonderingen voorzien worden: inkomsten die geheel of gedeeltelijk niet in aanmerking komen bij het berekenen van de bestaansmiddelen. Gezinsbijslag (= Groeipakket) is zo een uitzondering, op voorwaarde dat de aanvrager gezinsbijslag krijgt voor kinderen die hij opvoedt en ten laste heeft. Het Groeipakket dat iemand voor zichzelf ontvangt, voldoet niet aan deze voorwaarden en valt dus niet onder de vrijstelling. Het Groeipakket wordt beschouwd als een inkomen van en voor deze persoon zelf, dat aangevuld kan worden met leefloon.

Reeds ondernomen acties

14

Geen geld in opstartmaanden van bewindvoering©

Bij de opstart van een bewindvoering worden de rekeningen geblokkeerd. Het duurt soms erg lang alvorens de bewindvoerder  een nieuwe rekening opent en alles wat erop gestort moet worden ook effectief toekomt. Soms 1 à 2 maanden, zeker in coronatijden. Als de bewindvoerder zelf geen geld kan voorschieten, moet men gedurende 1 à 2 maanden zien te overleven zonder inkomen.

Het klopt dat de rekeningen worden geblokkeerd na publicatie in het Belgisch Staatsblad. De aangestelde bewindvoerder moet intussen zo snel mogelijk een nieuwe rekening openen en moet er voor zorgen dat de inkomsten zo snel mogelijk op de nieuwe rekening toekomen. In geval van problemen in dit verband moet men zich eerst wenden tot de bewindvoerder en desnoods tot de vrederechter die de bewindvoerder aangesteld heeft en die toezicht houdt op het verloop van de procedure bewind.

We zullen dit signaal ook bespreken met een of meerdere vrederechters.  Mogelijk hebben zij suggesties.

Een goede praktijk kan zijn om reeds in het verzoekschrift tot aanstelling van een bewindvoerder de gegevens van de uitbetalingsinstellingen/werkgevers en van de rekeningen te vermelden indien deze gegevens beschikbaar zijn.

De gegevens van de bank(en) en uitbetalingsinstelling(en) vermelden we standaard in onze verzoekschriften voor de aanstelling van een bewindvoerder.

Soms geven de Vrederechters zelf op voorhand als tip mee om voldoende cash geld af te halen (indien dat mogelijk is natuurlijk) om deze periode te overbruggen. Wij laten dit vaak ook zo weten aan de maatschappelijk werkers, zeker in het geval van budgetbeheer.

Reeds ondernomen acties

15

Overlevingspensioen of uitkering teruggevorderd via belastingen

Mensen die hun partner verliezen, krijgen gedurende een bepaalde periode een overlevingspensioen. Zij worden echter niet voorbereid op het feit dat de belastingen een groot deel hiervan terugvorderen. Ook bij mensen met een uitkering is dit zo. Vaak ondervinden deze mensen problemen om het geld te kunnen terugbetalen.

"Terugvordering" is hier niet het juiste woord: er wordt enkel teruggevorderd in geval van ten onrechte ontvangen pensioenen. Door het overlevingspensioen verhoogt het totale inkomen, wat er wel toe kan leiden dat er meer belastingen moeten betaald worden. De pensioendienst  stelt dat ze mensen daar niet voor waarschuwen, omdat iedere individuele situatie anders is.

Reeds ondernomen acties

18

Ontoegankelijkheid tandartsen®

Vaak zijn er lange wachtlijsten bij de tandartsen en een groot deel van de bevolking geraakt niet bij de tandarts omwille van de hoge kostprijs. Een tandarts is eerstelijnszorg en zou dus goed betaalbaar en toegankelijk moeten zijn. Ook het verschil in kostprijs tussen preventieve en curatieve behandeling, mag duidelijker zijn. Er is een grote nood aan tandartsen die aan terugbetalingstarief werken.

Veel mensen in armoede hebben tandzorg nodig maar maken hier geen prioriteit van omwille van andere problemen in het gezin die meer directe aandacht vereisen, omwille van de hoge kostprijs, omdat ze zich schamen voor hun ‘slechte mond en tanden’, omdat ze bang zijn voor de behandeling van de vergevorderde tandproblemen. Daarom hebben ze soms dringende en dure tandzorg nodig in het ziekenhuis.

Casus huisarts,  juni 2020 als voorbeeld :

Weer 2 patiënten op mijn agenda vandaag voor tandarts. 1 met een fors gezwollen kaak, echt wel dringend. Enige optie was UZ, opleg door patiënt te betalen 96 euro!

Noot: Tijdens de lockdowns kon er minder ingezet worden op preventie bij kinderen. Tandenpoetsen kon toen niet geoefend worden in de klas of tijdens de kinderwerking,.... Ook laagdrempelige preventie en nazicht stond op een lager pitje.

Preventie als eerste stap.

We zetten in Gent in eerste instantie in op preventie en preventieve controles bij de tandarts, zodat spoedconsultaties minder nodig zijn. Mondzorg is een belangrijke pijler in het gezondheidsbeleid van de Stad. Volgende zaken zijn op dit moment lopende in Gent:

  • Het project Generatie Gaatjesvrij zet in op screeningen bij de consultaties van Kind & Gezin en daarna bij CLB. Bij deze screeningen worden ouders toegeleid naar de tandarts ofwel voor de preventieve consulten, ofwel voor de opvolging van het tandbederf. Door deze ketenaanpak hopen we een generatie van kinderen te krijgen die zonder gaatjes kunnen opgroeien.
  • Tijdens de maand van de tand blijven we inzetten op een preventieve campagne rond mondzorg, samen met de wijkgezondheidscentra, CLB, Kind & Gezin, vzw Jong, vzw De Tinten. We richten ons daarbij vooral naar de kinderen met de campagne met DJ Tuub. Daarnaast worden er mondzorgpakketjes met tandenborstels en tandpasta verspreid.
  • Tenslotte zet de stad middelen in voor 2 mondhygiënisten in de wijken Ledeberg en Nieuw Gent. Zij gaan daar aan de slag met wijkpartners zoals scholen, verenigingen, lokale dienstencentra,… om mondzorg meer in de kijker te zetten en kunnen ook screenings organiseren.

 

Toegankelijkheid van mondzorg

Om het toegankelijkheidsprobleem op te lossen, zijn er ondertussen in een aantal praktijken mondhygiënisten aan het werk, die het preventieve werk van een tandarts deels kunnen overnemen. Zij zorgen ervoor dat tandartsen meer tijd hebben om behandelingen uit te voeren.
Daarnaast is er in Nieuw Gent een project lopende, waarbij onderzocht wordt of een alternatief betalingssysteem bij de tandarts een oplossing kan bieden voor het toegankelijkheidsprobleem. Tandartsen worden hier niet vergoed per prestatie en dat zorgt ervoor dat de prijs voor patiënten veel lager ligt.
De resultaten van al deze projecten worden ook Vlaams en Federaal verspreid.

Vanuit de vereniging van Wijkgezondheidscentra is ook een nota rond toegankelijkheid van mondzorg bezorgd aan de federale minister van Volksgezondheid.

Reeds ondernomen acties

26

Enkel kortlopende psychologische zorg is betaalbaar

Kortlopende psychologische zorg is ondertussen financieel toegankelijk geworden. Veel mensen zijn gebaat met een beperkt aantal sessies. Bij een eerstelijnspsycholoog kan men 2x4 keer terecht, bij het CAW 10 keer, in het ziekenhuis na een medische ingreep ook enkele keren. Ook kinderen en jongeren kunnen genieten van kortlopende financieel toegankelijke psychologische begeleiding.

Sommige mensen hebben echter nood aan langdurige psychologische begeleiding om volledig te kunnen herstellen van trauma’s uit het verleden of van zwaardere problematieken. De langdurige psychologische behandelingen zijn voor de meeste mensen financieel ontoegankelijk. 

De nieuwe conventie eerstelijnspsychologische hulp en gespecialiseerde psychologische zorg geeft ook mogelijkheid op terugbetaling van langere zorgtrajecten. 

Gespecialiseerde psychologische zorg is gericht op mensen die specifiekere of intensievere zorg nodig hebben door ernstigere onderliggende psychische problemen.

Gespecialiseerde psychologische zorg is toegankelijk nadat een functioneel bilan is opgesteld na een eerste sessie. Dit functioneel bilan wordt opgesteld door de geconventioneerde psycholoog of orthopedagoog van het netwerk. Hiervoor kan die uw huisarts contacteren, met uw toestemming.

aantal sessies

  • in een netwerk  "Kinderen en adolescenten" (t.e.m. 23 jaar):

    • Een gemiddelde van 10 individuele sessies (maximum 20)
      OF
    • Maximum 15 groepssessies
  • in een netwerk "volwassenen" (vanaf 15 jaar):
    • Een gemiddelde van 8 individuele sessies (maximum 20)
      OF
    • Maximum 12 groepssessies

 het grootste deel van de prijs wordt direct via de derdebetalersregeling betaald. De cliënt betaalt dus enkel het persoonlijk aandeel:

  • Voor individuele sessies: 11 euro per sessie.
    Heb u recht op een verhoogde tegemoetkoming? Dan betaalt u 4 euro.
  • Voor groepssessies: 2,5 euro per sessie.

 

inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds/geestelijke-gezondheidszorg/Paginas/eerstelijns-gespecialiseerde-psychologische-zorg-netwerk-geestelijke-gezondheidszorg.aspx#Welke_types_van_psychologische_zorg_vergoeden_we?

Reeds ondernomen acties

30

Onduidelijkheid rond tussenkomst in medische zorg leidt tot onderbehandeling

Voor veel gezinnen in armoede zijn de medische kosten een serieuze hap uit het budget, waardoor bepaalde behandelingen noodgedwongen worden uitgesteld. Maar er is veel onduidelijkheid over welke tussenkomsten er zijn en onder welke voorwaarden er tussengekomen wordt. Huisartsen en mutualiteiten kunnen duidelijkheid scheppen maar er is minder fysiek contact met de mutualiteit en niet iedereen heeft een (vaste) huisarts.

Reeds ondernomen acties

33

Procedure gedwongen opname kost geld

Bij de opstart van de gewone procedure voor gedwongen opname (via een familielid of mantelzorger),  moet er bij de rechtbank 20€ betaald worden om het verzoekschrift te behandelen. Voor gezinnen met een laag inkomen of als het initiatief genomen wordt door een niet-familielid, is dit moeilijk.

Dit signaal werd gemeld aan het vredegerecht, dat verantwoordelijk is voor de gewone procedure gedwongen opname.

Voor opstart van procedure gedwongen opname zijn 2 mogelijkheden :

de spoedprocedure:  Als er sprake is van hoogdringendheid of een acute situatie neemt de politie contact op met de Procureur des Konings, die, op basis van een medisch verslag door een gerechtsarts (bv: een psychiater van wacht) al dan niet overgaat tot onmiddellijke opname. Ook andere belanghebbenden (familie en mantelzorger) kunnen een aanmelding doen via spoedprocedure. Zij kunnen zich hiervoor wenden tot dienst gedwongen opnames van het gerechtsgebouw. Aanmelding via deze procedure is kosteloos. 80% van de gedwongen opnames in België gebeurt via de spoedprocedure

de gewone procedure: belanghebbenden (zoals familieleden of een huisarts) kunnen een verzoek indienen bij een vrederechter, samen met een medisch verslag om iemand gedwongen te laten opnemen. Vervolgens verschijn je voor een vrederechter die hier verder over beslist. De gewone procedure wordt in  een minderheid van de gevallen gebruikt.  Voor indienen van een verzoekschrift voor deze  procedure wordt kost aangerekend van 20 euro, oa voor vrederechter die ter plaatse gaat bij de patiënt. Indien de aanmelder deze kost financieel niet kan dragen wordt deze aangeraden hierin financiële tussenkomst/ondersteuning van OCMW te vragen.

Reeds ondernomen acties

46

Hoge energiekosten uit noodzaak©®

Door de krapte op de woonmarkt is een energiezuinige woning vaak geen prioriteit voor mensen in armoede die een woning zoeken. Huurders in een kwetsbare positie zijn vaak al tevreden als ze een dak boven hun hoofd hebben.  Zo worden zij vaker geconfronteerd met hoge kosten voor energie en water, waardoor zij verder in de armoedespiraal geraken.

Een groepsaankoop voor energie kan een verlichting van het krappe gezinsbudget betekenen, maar de informatie en de inschrijvingsprocedure zijn voor hen vaak onvoldoende toegankelijk. Mensen moeten ook alert zijn om na 1 jaar en na afloop van het contract via groepsaankoop, opnieuw in te tekenen voor de groepsaankoop. Anders blijven ze klant van de leverancier via een ander en duurder contract.

Ook corona zorgde voor een stijging van de energiekosten doordat iedereen tijdens de lockdowns zoveel mogelijk thuis moest blijven.

vanuit de energiecel zetten we verder in op de bestrijding van energie-armoede en het verlagen van de energiekost, zeker bij de kwetsbare doelgroep, en dit op verschillende manieren

  • operationeel: verdere uitbouw van de werking van de lokale adviescommissie
  • financieel: extra inzetten op het toekennen van energiepremies, financiële tussenkomsten, winterpremie, stookoliepremie, ten laste name energiekosten. Bovendien verleenden we in december 2022 - als tussenkomst in de hoge energieprijzen - een eenmalige energiepremie aan verschillende doelgroepen.
  • methodisch: verder inzetten op een outreachende hulpverlening en proactieve rechtentoekenning, vooral het recht op sociaal tarief stond tijdens de energiecrisis centraal. We gaven infosessies aan zowel de doelgroep als aan hulpverleners met tips en advies over verbruik, facturen en financiële tussenkomsten. 
  • preventief: samenwerking met de Energiecentrale en DBSE in het kader van gratis energiescan en energiezuinige maatregel;  verderzetten van het preventieproject van de Energiecel (“mijn digitale meter, een allesweter”). 
Reeds ondernomen acties