Dak- en thuisloosheid

Mensen uit kwetsbare groepen ervaren vaak meer sociale eenzaamheid, veroorzaakt door diverse factoren.

• Voor nieuwkomers met een kwetsbaar profiel; zoals nieuwkomers die alleen aangekomen zijn, ouderen, laaggeletterden, mensen met fysieke of mentale gezondheidsproblemen en LGBTQ met een culturele achtergrond waar dit niet aanvaard wordt, is het moeilijk om hun plek te vinden in Gent. Ze beschikken vaak over een beperkt sociaal netwerk, leven in precaire woon- en werkomstandigheden, en hebben minder toegang tot zorg en andere vormen van ondersteuning.
• Daarnaast leiden vele verhuisbewegingen in wijken, met een continue uitstroom en instroom van bewoners, ertoe dat mensen elkaar minder goed leren kennen.
• Ook problemen zoals burenruzies, geluidsoverlast en zwerfvuil in appartementsblokken vergroten het gevoel van onveiligheid, waardoor mensen zich eerder terugtrekken dan dat ze sociale contacten aangaan.

Dit gevoel van sociale eenzaamheid heeft een negatieve impact op de gezondheid van deze groepen.

In de samenleving en het publieke debat heerst regelmatig een hard discours over mensen in een kwetsbare positie, met een sterke neiging tot culpabilisering. Mensen in kwetsbare situaties worden vaak zelf verantwoordelijk gehouden voor de omstandigheden waarin ze zich bevinden. Dit heeft een directe impact op hoe deze mensen zich voelen in de samenleving en draagt bij aan hun isolement. Het versterkt polarisatie en een wij-zij-denken, wat groepen tegen elkaar opzet. Bovendien heeft dit ook gevolgen voor degenen die deze mensen ondersteunen, zoals vrijwilligers en zorgverleners, die zich hierdoor minder gesteund voelen in hun werk.

Enkele voorbeelden:

• In het publieke debat over de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs worden ouders van kinderen die thuis een andere taal dan het Nederlands spreken vaak beschuldigd. Hun ‘keuze’ om geen Nederlands te spreken wordt gezien als schadelijk voor de slaagkansen van hun kinderen, wat in strijd is met onderzoek naar taal en meertaligheid in een onderwijscontext.
• Polarisatie sijpelt ook door in het onderwijs, waar scholen te maken hebben met agressie en onverdraagzaamheid tussen leerlingen. Bijvoorbeeld, sommige leerlingen weigeren elkaar met het juiste voornaamwoord aan te spreken, willen niet naast elkaar zitten of raken in conflict over religieuze thema's.
• Het Vlaamse beleid en de media stigmatiseren sociale huurders door de nadruk te leggen op fraude, terwijl fraudeurs slechts een kleine minderheid vormen. Dit schaadt de sociale cohesie in wijken met sociale woningen en wakkert verzet aan tegen nieuwe projecten.
• Binnen Gent is er een grote Bulgaarse gemeenschap, maar er worden regelmatig discriminerende en uitsluitende opmerkingen over hen gehoord.

Dit soort discours bedreigt de sociale samenhang en versterkt negatieve beeldvorming over kwetsbare groepen.

Vroegtijdige vrijlating hangt vaak af van het hebben van een vaste verblijfplaats. Door de precaire woningmarkt is het echter vrijwel onmogelijk om geschikte huisvesting te vinden als je net uit de gevangenis komt en geen inkomen hebt. Dit is nog moeilijker voor mensen met een beperking die aangewezen zijn op een assistentiewoning. Een woning regelen vanuit detentie is zo goed als onbegonnen werk, zeker als iemand geen netwerk heeft.

In de nachtopvang wordt elke vorm van agressie, racisme en grensoverschrijdend gedrag consequent gesanctioneerd. Het gevoel van onveiligheid is reëel en wordt erkend. Vaak moet je een kamer delen met iemand die je niet kent, wat bijdraagt aan dat gevoel van onveiligheid.

De nachtopvang is vaak al volgeboekt om 14:10 of 16:30 uur. Wat vaak gebeurt, is dat mensen niet komen opdagen (tot 15 bedden per nacht!), en die bedden kunnen pas om 22:15 uur opnieuw worden verdeeld. Het is niet duidelijk op welke manier je al vroeger kan verwittigen dat je niet komt omdat je een andere overnacht gevonden hebt. Dit betekent dat wanneer je eerder op de dag belt, veel mensen te horen krijgen dat er geen plek meer is. Hulpverleners en doorverwijzers kunnen helpen door hun cliënten te stimuleren de nachtopvang goed en verantwoordelijk te gebruiken (annuleer snel als je niet komt!).

Omdat de bedden overdag meestal al zijn uitgedeeld, is er behoefte aan een plek voor 'wachtenden op een bed'. In de herfst, winter en natte periodes is wachten op straat tot 22:15 uur erg lang. Meer bedden of een nachtopvang waar mensen ook overdag terecht kunnen, zou een mooie oplossing zijn. De openingsuren van Inloopcentrum SOC (Service- en Ontmoetingscentrum) zijn niet helemaal toereikend. Zeker in het weekend en op zondag als bibliotheken, winkelcentra,… gesloten zijn.

Er komen meer meldingen binnen over buitenslapers in vergelijking met voorgaande jaren. In Gent zijn er in totaal 2.490 dak- en thuisloze personen geteld, wat een stijging is ten opzichte van de vorige telling in 2020, toen er 1.873 dak- en thuislozen waren. Het rapport telt 1.857 volwassenen (waarvan 30% vrouwen) en 633 direct betrokken kinderen. Een groot deel van hen heeft mentale of chronische gezondheidsproblemen of kampt met een verslaving.

Je kunt alleen van de nachtopvang gebruik maken als je een hulpverlener hebt. Het is de hulpverlener die bepaalt of je gebruik kunt maken van de nachtopvang. Het is belangrijk om bij vragen of twijfel altijd de hulpverlener te betrekken.

Buitenslapers zijn een bekende problematiek bij verschillende actoren. Dit heeft mogelijk te maken met acties tegen autoslapers, instroom vanuit andere steden zonder opvang en de werking van bepaalde toegangssystemen zoals bijvoorbeeld “Poort naar nachtopvang”. Het zou nuttig zijn om te onderzoeken hoeveel en welke mensen geen toegang krijgen tot de nachtopvang. Een deel van deze mensen zijn of worden waarschijnlijk buitenslapers. Mogelijk zijn er nog geen cijfers beschikbaar of zijn deze moeilijk te verkrijgen. Daarom is het essentieel deze cijfers nader te analyseren om een beter inzicht te krijgen in de omvang van het probleem en gerichte oplossingen te kunnen ontwikkelen.