Taal en tolken
81
Ontoegankelijkheid en onderaanbod lessen Nederlands voor anderstaligen
Niet iedereen kan Nederlandse les volgen. Mensen zonder wettig verblijf of mensen die het minimumniveau niet aankunnen, mogen geen lessen volgen. Voor anderen kan de opstart van de Nederlandse taalles soms lang op zich laten wachten. Vaak start de groep met mensen van hetzelfde niveau nog niet meteen of zit de groep nog niet vol of zijn de randvoorwaarden nog niet voldaan (trauma/psychische problemen nog te acuut, kinderopvang, …).
Wat nuances bij de signaal:
- Nuance wat betreft ‘onderaanbod’: Voor een aantal kandidaten is het zeker het geval dat ze wat langer moeten wachten, een heel kleine groep moet heel lang wachten of vindt zelfs nooit passen aanbod, maar het is toch een minderheid. Het is niet zo dat het overgrote deel van de cursisten een half jaar moet wachten om te kunnen starten. Integendeel.
- Nuance wat betreft ‘ontoegankelijkheid’: Er is niet zoiets als een minimumniveau. Iedereen met een wettig verblijf kan les volgen bij een erkende NT2aanbieder in Gent, ook als je helemaal geen Nederlands kent, niet gealfabetiseerd bent of anders gealfabetiseerd bent.
- Voor mensen die weinig schoolse vaardigheden hebben of niet gealfabetiseerd zijn, zijn er aangepaste cursussen bij basiseducatie. Cursisten voor wie een schools traject echt niet haalbaar is, krijgen een attest ‘uitgeleerdheid’. In dat geval wordt deze beslissing voor verplichte cursisten afgestemd met de regisseur (VDAB, OCMW, IN-Gent), zodat deze cursisten niet gesanctioneerd worden omdat ze geen lessen Nederlands meer kunnen volgen.
IN-Gent vult nog verder aan met enkele initiatieven die ze nu al nemen om aan dit signaal tegemoet te komen:
- IN-Gent streeft samen met de aanbodverstrekkers NT2 naar een zo divers mogelijk aanbod: avond, weekend en zomer wordt meer en meer georganiseerd.
- IN-Gent zet bij de toeleiding naar de Nederlandse lessen ook extra in op toeleiding en organisatie van kinderopvang.
- Voor mensen die niet kunnen volgen in het formele NT2-circuit (cfr. attest uitgeleerdheid), kan het interessanter zijn om op een informele manier te leren en vooral in te zetten op zelfredzaamheid, sociale contacten, enz. Het Centrum voor Basiseducatie leidt deze cursisten daarom bijvoorbeeld toe naar de laagdrempelige oefenkans ‘Op Stap met Nederlands’ van het OCMW. IN-Gent vzw stimuleert organisaties om nog meer in te zetten op dergelijke oefenkansen, niet enkel voor deze specifieke doelgroep, maar voor iedereen die Nederlands leert. IN-Gent vzw biedt organisaties bovendien ook ondersteuning bij het opzetten van deze oefenkansen.
- Bij trauma/psychische problemen zijn er echter heel weinig opties om door te verwijzen. Geestelijke gezondheidszorg voor nieuwe Gentenaars is ontoerijkend. Cursistenbegeleiders van de scholen nemen vaak contact op met de regisseurs (VDAB, OCMW, IN-Gent) om samen te bekijken wat er mogelijk is.
- Het klopt dat mensen zonder wettig verblijf niet kunnen deelnemen aan het formele NT2-onderwijs. Op dit moment worden zij vooral doorgestuurd naar oefenkansen en vrijetijdsinitiatieven. IN-Gent verwijst niet door naar organisaties of vrijwilligers die lessen organiseren voor mensen zonder wettig verblijf. Ze hebben er weinig of geen zicht op of die er zijn. Heel weinig mensen zonder wettig verblijf vinden nog de weg naar IN-Gent. Daardoor is het ook moeilijk om de reële vraag in kaart te brengen.
82
Tolkenaanbod niet afgestemd op nood®
Het tolkenaanbod is niet afgestemd op de nood. Op dit moment is er in Gent nood aan meer tolken voor de talen Pashtoe, Dari, Somalisch, Eritrees (Tigrinya), Turks en Arabisch.
IN-Gent (sociaal tolken ter plaatse en sociaal tolken via webcam) en het Agentschap Integratie en Inburgering (sociaal tolken via telefoon) weten dat dit een probleem is. Ze vullen het rijtje met knelpunttalen zelf nog aan met Slovaaks en Bulgaars.
Dit heeft enerzijds te maken met de hoge kwaliteitseisen bij de certificering van Sociaal Tolken, waardoor het niet evident is om gecertificeerde tolken te vinden. Anderzijds is het arbeidsstatuut van Sociaal Tolken niet zo aantrekkelijk en speelt er concurrentie tussen de diverse aanbieders van Sociaal Tolken in Vlaanderen wat zorgt voor minder stabiliteit in de tolkenpool.
Er loopt een Vlaams traject in functie van optimalisering van de werking van de dienstverlening Sociaal Tolken in Vlaanderen en bovenstaande knelpunten worden daar zeker opgenomen. We verwachten hierover in de loop van 2019 meer duidelijkheid. Complementair met dit traject onderzoekt IN-Gent verschillende pistes om het aanbod in Gent verder op te krikken. Samen met de Dienst Welzijn en Gelijke Kansen van de Stad wordt dit opgevolgd.
83
Tolkenaanbod beperkt in gespecialiseerde hulpverlening®
De gespecialiseerde hulpverlening (jeugdhulp, gehandicaptenzorg, psychiatrie, ziekenhuizen,…) werkt onvoldoende met tolken. Daardoor blijven mensen die eigenlijk gespecialiseerde hulp nodig hebben in de eerstelijn (rechtstreeks toegankelijke hulp en zorg waaronder huisartsen, wijkgezondheidscentra, thuisverpleegkundigen, apothekers, tandartsen…) hangen.
Suggestie om dit signaal verder te onderzoeken en uit te diepen: De input voor dit signaal strookt niet met de cijfers van de Dienst Tolken en Vertalen van IN-Gent. Daar zien ze net dat de gespecialiseerde diensten en hulpverlening (wijkgezondheidscentra, ziekenhuizen,…) beroep doen op tolken en dat paramedici en vrije beroepen ( die niet werkzaam zijn binnen een voorziening )op eerstelijn geen toegang hebben tot de dienstverlening van sociaal tolken omdat ze niet aan de voorwaarden van de gebruikers, vast gelegd in het Gemeentelijk Reglement, voldoen.
Wat extra achtergrond en mogelijke aanpak: Het lijkt belangrijk om te werken aan het bewustzijn van de waaier aan taalinstrumenten waar men een beroep op kan doen, zowel tolken als andere instrumenten die de mondelinge communicatie ondersteunen. (https://www.integratie-inburgering.be/communicatiewaaier)
Wat tolken betreft zal het belangrijk zijn om op maat van de instellingen te bekijken op welke instanties zij beroep kunnen doen en of deze kanalen vervolgens voldoende gekend zijn. Hier alvast een overzicht:
- IN-Gent: zij voorzien tegen vergoeding sociaal tolken ter plaatse en sociaal tolken via webcam voor o.a. de sector van erkende welzijnsvoorzieningen, sector van algemene en bijzondere jeugdzorg, sector geestelijke gezondheidszorg, sector gezondheidszorg: ziekenhuizen, wijkgezondheidscentra, thuisverplegingsdiensten, revalidatiecentra, poliklinieken, Gentse huisartsenverenigingen,... https://www.in-gent.be/voor-jouw-organisatie/sociaal-tolken-vertalen/sociaal-tolken
- Het Vlaams Agentschap Integratie en Inburgering organiseert het sociaal tolken via telefoon voor Vlaanderen. Voor 2019 is deze dienstverlening gratis voor huisartsenpraktijken, voor huisartsen verbonden aan een wijkgezondheidscentrum en voor specialisten verbonden aan een (algemeen universitair of psychiatrisch ziekenhuis), aan een psychiatrisch centrum of een centrum geestelijke gezondheidszorg. Dit door een basisdotatie van de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en zolang hiervoor budget beschikbaar is. (cfr. nieuwsbrief Agentschap Integratie en Inburgering /Dienst Sociaal Tolken en Vertalen/ 29 maart 2019). Specialisten in een privépraktijk komen niet in aanmerking voor tolkondersteuning door een sociaal tolk. http://www.agii.be/thema/sociaal-tolken-en-vertalen
- De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu geeft algemene en psychiatrische ziekenhuizen jaarlijks de kans om een aanvraag in te dienen voor de financiering van een intercultureel bemiddelaar en/of coördinator interculturele bemiddeling. Daarnaast biedt deze FOD ook interculturele bemiddeling op afstand aan via videoconferentie. Alle ziekenhuizen kunnen een gratis beroep doen op deze dienstverlening, maar ook huisartsenpraktijken, wijkgezondheidscentra en medische diensten van FEDASIL.
84
Moeilijk administratief taalgebruik en procedures
Nog te vaak gebruiken officiële instanties moeilijke taal (meld je aan, pensioenbrief, …). Ook de procedures en communicatiestrategieën zijn niet afgestemd op een groot deel van de bevolking.
- Voorbeeld communicatiestrategieën: Om in januari van het zesde leerjaar voor het secundair onderwijs aan te melden, brengt men ouders al heel vroeg op de hoogte met name als hun kind in het vijfde leerjaar zit.
Voor veel mensen is moeilijk administratief taalgebruik een drempel die grote gevolgen kan hebben: voorrang broer/zus bij inschrijving school gemist, pensioen te laat geregeld, … Ook anderstalige nieuwkomers slagen er zonder hulp vaak niet in om de moeilijke documenten correct ingevuld en op tijd bij de juiste instanties te krijgen.
Dit is een heel belangrijk signaal en er worden verschillende initiatieven genomen om hierop in te spelen. In het signaal wordt gesproken over officiële instanties. Hier hebben we het concreet over de inspanningen die de Stad en het OCMW op dit vlak leveren en zoomen we ook even uit naar projecten van de Vlaamse Overheid en de Hoge Raad voor Justitie.
Al vele jaren zet een taalambtenaar bij de Stad en het OCMW in op heldere taal. Daarbij lanceerde de Stad in 2016 de Engagementsverklaring Taalbeleid (https://stad.gent/over-gent-en-het-stadsbestuur/stadsbestuur/wat-doet-het-bestuur/beleidsplannen/gent-en-bestuur/taalbeleid). Daarin krijgt heldere taal zowel in contact met burgers, op de werkvloer, in het onderwijs, op het web,… een heel belangrijke plaats. De Werkgroep Taalbeleid is het lerend netwerk dat de uitvoering van de engagementen opvolgt.
- In het Actieplan 2018-2019 gekoppeld aan de Engagementsverklaring zetten we in op ondersteuning van de diensten om hun teksten heerlijk helder te formuleren via een Atelier Heldere Taal. Tijdens een 3-tal sessies worden enkele voorbeeldteksten herschreven en tegelijk leiden we de medewerkers op om zelf helder te leren schrijven. Na deze sessies stimuleren we diensten op een ludieke manier om verder in te zetten op helder schrijven. Lopende trajecten: Dienst Kinderopvang (heldere facturen), Dienst Burgerzaken (heldere brieven), GentInfo (heldere infofiches),…
- Personeelsleden kunnen het hele jaar door vormingen rond helder schrijven volgen.
De Vlaamse Overheid lanceerde vorig jaar de campagne Heerlijk Helder. De website geeft een overzicht met interessante tips: https://overheid.vlaanderen.be/heerlijk-helder. De ludieke campagne stimuleert diensten van de Vlaamse Overheid om in te zetten op heldere taal en om concrete doelen te stellen.
Ook binnen justitie is er het bewustzijn dat er dringend nood is aan een meer toegankelijk taalgebruik. Vorig jaar werd het project Kruid (http://www.csj.be/sites/default/files/press_publications/project-kruid.pdf) gelanceerd door de Hoge Raad voor Justitie. Een tekst die alle medewerkers binnen en buiten justitie wil aanzetten om permanent bezig te zijn met helder en toegankelijk taalgebruik, zowel mondeling als schriftelijk.
Organisaties die willen inzetten op heldere taal kunnen steeds vormingen volgen bij o.a. Wablieft(www.wablieft.be), specifiek voor toegankelijke schriftelijke en mondelinge communicatie met anderstaligen kan je terecht bij IN-Gent (https://www.in-gent.be/vorming),...