Financiën en schulden
62
Lang wachten op kinderbijslag
Het is vaak lang wachten op de uitbetaling van de kinderbijslag. De wachttijd kan soms (bij nieuw samengestelde gezinnen, bij gezinshereniging, ...) oplopen tot 4 maanden. Hierdoor komen mensen in een precaire financiële situatie snel in grote moeilijkheden.
Sinds 1 januari 2019 is de kinderbijslag een Vlaamse bevoegdheid geworden. Kinderbijslag heet nu 'het groeipakket'.
Aangezien er heel wat gewijzigd is ten opzicht van de vroegere kinderbijslag, is het nog wat afwachten wat in het nieuwe systeem vlotter of juist minder vlot loopt.
We hebben alvast een aantal afspraken gemaakt met de 5 uitbetalingsactoren en met de partners van Huis van het Kind. Zo kunnen medewerkers vaak voorkomende vragen en problemen aan ons bezorgen. Wij bundelen ze en gaan hierover in gesprek met de uitbetalingsactoren., met als doel zo snel mogelijk structurele oplossingen hiervoor te vinden. Verder kunnen onze partners bij individuele vragen rechtstreeks bellen met de uitbetalingsactoren.
63
Officiële documenten kosten geld
Sommige kwetsbare mensen kunnen de kosten voor identiteitspapieren niet betalen. Er bestaat geen sociaal tarief voor. Deze kosten worden ofwel door vrijwilligers(organisaties) gedragen ofwel stellen de mensen deze kosten uit. Daardoor komen ook hun andere rechten in het gedrang.
In het huidige bestuursakkoord neemt toegankelijke dienstverlening een prominente plaats in. Daaronder is onder meer begrepen een betaalbare dienstverlening.
Update maart 2019: Momenteel wordt de concretisering daarvan verder uitgewerkt. Daarbij wordt ook bekeken welk beleid kan worden gevoerd met betrekking tot de tarieven van producten die de burger zich verplicht moet aanschaffen (identiteits- of verblijfskaart, ...).
Update oktober 2019: De prijs blijft ongewijzigd maar de geldigheidsduur van de ID-kaart is verdubbeld.
64
Financiële drempels naar openbaar vervoer
In het algemeen is openbaar vervoer duur. Voor mensen zonder wettig verblijf is bovendien enkel het duurste systeem (bus- of tramkaartje of 10-rittenkaart) toegankelijk en dus onhaalbaar. Daarom proberen ze soms zonder vervoerbewijs mee te rijden. Als ze betrapt worden, riskeren ze niet alleen een boete van de Lijn, maar ook een boete van € 200 omdat ze illegaal in het land verblijven. De Lijn blijft jarenlang met behulp van een incasso-kantoor achter de betaling aan zitten. Als mensen dan eindelijk in orde geraken met hun papieren en een domicilie-adres hebben, wacht hen een opgelopen boete van duizenden euro’s.
Kinderen zonder wettig verblijf onder de 14 jaar krijgen een Buzzy Pazz via school. Nu de Buzzy Pazz een MOBIB-kaart met pasfoto is, zorgt dit voor een extra drempel. Gelukkig heeft Stad Gent voor een oplossing gezorgd (gratis kaart, mogelijkheid tot gratis foto, voorlopige lijnkaart tot zolang de MOBIB-kaart niet in orde is, aanvraag via de school of de dienst asiel- en vluchtelingenbeleid). Alle kinderen met een Kids ID kregen de MOBIB-kaart automatisch opgestuurd.
- Ongeveer 5900 Gentse kinderen bleken geen Kids ID en dus geen pasfoto te hebben via het rijksregister. Dit is 23% van de kinderen tussen 6 en 14 jaar.
Door de inspanningen van De Lijn i.s.m. het Onderwijscentrum Stad Gent stelden 95% van de jongeren zonder pasfoto in het rijksregister via verschillende aangeboden kanalen een pasfoto beschikbaar. Er zijn dus nog ongeveer 300 kinderen die niet reageerden of zelfs niet gecontacteerd konden worden. Mogelijks woont een deel daarvan intussen niet meer in Gent.
Omdat i.k.v. GDPR een MOBIB-abonnement niet kan toegekend worden zonder de uitdrukkelijke toestemming van de gerechtigde, wordt momenteel de werkwijze voor het automatisch en gratis toekennen van dit abonnement aan 6- tot 14-jarige Gentenaars onder de loep genomen.
73
Collectieve schuldbemiddelaars benadelen kwetsbare mensen®
De communicatie tussen bepaalde collectieve schuldbemiddelaars en kwetsbare mensen verloopt vaak zeer moeilijk: de schuldbemiddelaars zijn moeilijk bereikbaar (kan tot 2 weken duren), ze kennen de leefwereld van mensen in armoede niet, ze gebruiken onaangepaste taal (ofwel vakjargon, ofwel kinderlijk), ze negeren of overbelasten de hulpverleners, ze geven onvoldoende informatie over de kosten van de collectieve schuldenregeling. Daarnaast wordt de collectieve schuldenregeling niet altijd vlot afgerond. Vaak voorzien de schuldbemiddelaars zonder uitleg of afstemming met de vaste maatschappelijk werker te lage leefgelden (wettelijk moet dit minstens barema leefloon en volledig kindergeld zijn).
Casussen:
- Bij aanvang van een schuldbemiddeling heeft Adil een schuld van € 6000. Een eerste kennismaking is 'gratis' en betreft een verkenning van de situatie. Over de kosten van het verdere verloop wordt niet gesproken. Nadat de schuldbemiddeling is afgerond, werd een totaal van € 13.000 afbetaald, grotendeels aan kosten van de bemiddelaar: een fotokopie aan € 20; een telefoongesprek van 1 minuut aan € 15, ….
- Ann krijgt bericht dat al haar schulden afbetaald zijn. Er wordt een verzoek ingediend bij de arbeidsrechtbank om de schuldbemiddeling definitief af te ronden. Dan kan Ann over haar geld beschikken. Het duurt ruim een half jaar voor dit uiteindelijk voorkomt. Al die tijd blijft de kinderbijslag van haar 5 kinderen op de schuldbemiddelingsrekening gestort omdat de kinderbijslagkas dit pas kan veranderen als er bewijs van stopzetting van de schuldbemiddeling is. Het gezin van Ann heeft 7 maanden lang een te laag inkomen om van te leven. Nochtans staat een aanzienlijk bedrag van kinderbijslag op een inactieve rekening. Hierdoor bouwt het gezin nieuwe schulden op.
Er zijn in het arrondissement Gent ongeveer 5.000 lopende collectieve schuldenregelingen. Veel collectieve schuldenregelingen lopen goed.
Soms zijn er echter terecht klachten over schuldbemiddelaars of over het verloop van de procedure collectieve schuldenregeling.
Het verloop van de procedure collectieve schuldenregeling is wettelijk geregeld en de schuldenaar heeft ook rechten en procedurele waarborgen in deze procedure. Daarnaast is het aanrekenen van kosten en erelonen eveneens wettelijk geregeld.
In geval van klachten kan de schuldenaar zich wenden tot de arbeidsrechtbank (die de schuldbemiddelaars aanstelt en de procedures opvolgt). De arbeidsrechtbank heeft geen boodschap aan een algemeen signaal maar bekijkt telkens de concrete dossiers.
De Juridische dienst van OCMW Gent verleent juridische bijstand rechtstreeks via zitdagen in de welzijnsbureaus of onrechtstreeks via de maatschappelijk werkers. Ook (kwetsbare) Gentenaars die nog niet in begeleiding zijn bij het OCMW, kunnen in het welzijnsbureau in hun buurt bij de onthaal maatschappelijk werker een afspraak vragen met de jurist die juridische bijstand verleent in dat welzijnsbureau.
Via deze juridische bijstand kan de Juridische dienst in geval van klachten i.v.m. procedures collectieve schuldenregeling advies geven en helpen.
In geval van klachten is het wel belangrijk om ook rekening te houden met de context van een procedure collectieve schuldenregeling en met de positie van de schuldbemiddelaar.
Het is zo dat de schuldbemiddelaar onafhankelijk en onpartijdig moet zijn en dus ook rekening moet houden met de belangen van de schuldeisers. De procedure collectieve schuldenregeling is een evenwichtsoefening tussen de belangen van de schuldeisers en de belangen van de schuldenaar. Het doel van de procedure collectieve schuldenregeling is een menswaardig bestaan te waarborgen én tegelijkertijd in de mate van het mogelijke de schulden terug te betalen. Op het einde van de collectieve schuldenregeling is er zelfs een kwijtschelding van het niet-betaalde saldo van de schulden maar daar staan inderdaad inspanningen van de schuldenaar tegenover. Een schuldbemiddelaar kan en mag dus niet zomaar aan alle verwachtingen en vragen van de schuldenaar tegemoetkomen… En dan kan iemand al eens ontevreden zijn, maar dat betekent nog niet per se dat de schuldbemiddelaar zijn werk niet goed doet…
Inhoudelijke meningsverschillen worden soms herverpakt als communicatieproblemen. Maar dat neemt niet weg dat er inderdaad soms schuldbemiddelaars zijn die niet goed communiceren of die te weinig bereikbaar zijn.
De ervaring leert ook dat mensen vooraf niet altijd goed geïnformeerd zijn over het verloop van een procedure collectieve schuldenregeling en zo ontstaan er vaak ook misverstanden.
De Juridische dienst van OCMW Gent helpt ook cliënten en burgers die informatie vragen over een procedure collectieve schuldenregeling en/of die een vraag hebben naar het opstarten van een procedure collectieve schuldenregeling. De Juridische dienst maakt ook verzoekschriften op voor het bekomen van een collectieve schuldenregeling en daarbij probeert de Juridische dienst om zo goed mogelijk informatie te geven over de procedure collectieve schuldenregeling (zowel over het verloop van de procedure als over de rechten en de plichten).
74
Drempels tot pro-Deoadvocaat
Mensen moeten steeds meer verklaringen voorleggen om aan te tonen dat ze in aanmerking komen voor een pro-Deoadvocaat en geen inkomsten of huis hebben (noch hier, noch in het land van herkomst). Daarnaast is het voor veel doelgroepen betalend en duur. Tot voor kort moesten ze een forfaitaire vergoeding betalen van € 20 per aanstelling en € 30 per aanleg voor elke gerechtelijke procedure (sommige categorieën zijn hiervan vrijgesteld) . Een arrest van het grondwettelijk hof van 21 juni 2018 zorgde voor de afschaffing van deze forfaitaire vergoedingen (mensen die al betaalden kunnen een terugvordering vragen). Kom je in aanmerking voor een gedeeltelijke kosteloze juridische tweedelijnsbijstand, dan betaal je toch nog een bedrag aan de advocaat tussen 25 en € 125.
Advocaten weigeren om mensen te helpen die onder bewindvoering staan en klachten hebben over hun bewindvoerder als dat een collega is aan dezelfde balie.
De voorwaarden om een pro-Deoadvocaat te kunnen krijgen, zijn geregeld via federale wetgeving en het klopt inderdaad dat de drempels verhoogd zijn. Dat is een bewuste keuze van de federale overheid die wil vermijden dat mensen een advocaat kunnen betalen maar toch op kosten van de gemeenschap een pro-Deoadvocaat krijgen.
Intussen zijn de forfaitaire vergoedingen inderdaad al vernietigd door het Grondwettelijk Hof.
De Juridische dienst van OCMW Gent verleent juridische bijstand rechtstreeks via zitdagen in de welzijnsbureaus of onrechtstreeks via de maatschappelijk werkers. Ook (kwetsbare) Gentenaars die nog niet in begeleiding zijn bij het OCMW, kunnen in het welzijnsbureau in hun buurt bij de onthaal maatschappelijk werker een afspraak vragen met de jurist die juridische bijstand verleent in dat welzijnsbureau.
Via deze juridische bijstand kan de Juridische dienst in geval van klachten of moeilijkheden advies geven en helpen.
I.v.m. het laatste signaal m.b.t. de bewindvoerders: dit kan kloppen maar het is wel zo dat de deontologie van de advocaat verbiedt om op te treden/een procedure te voeren tegen een advocaat van de eigen balie. Dan moet er een advocaat van een andere balie optreden.
Vanaf 1 september 2020 verhogen de inkomensgrenzen om een pro-Deoadvocaat te kunnen krijgen met € 200. Het maandelijkse netto-inkomen moet vanaf dan lager zijn dan:
- Voor een alleenstaande: 1 226 euro voor volledige kosteloosheid en 1.517 euro voor gedeeltelijke kosteloosheid;
- Voor samenwonenden of een alleenstaande met iemand ten laste: 1.517 euro voor volledige kosteloosheid en 1.807 euro voor gedeeltelijke kosteloosheid. Deze bedragen worden nog eens verhoogd met € 259,18 per persoon ten laste.
Op 1 september 2021, 2022 en 2023 worden deze bedragen (behalve het bedrag per persoon ten laste) telkens nog eens met € 100 verhoogd.
75
Hoge kosten door schulden
Bij schulden die niet binnen de termijn betaald kunnen worden, lopen de bijkomende kosten vaak hoog op: interesten, deurwaarderskosten, gerechtskosten, kwijtrecht, …
- Casus: Maria en Charlie krijgen een deurwaarder voor invordering van € 193. Na onderzoek blijkt dat de oorspronkelijke factuur € 18 bedroeg voor de verdelging van kakkerlakken.
De kosten voor invordering zijn geregeld in federale wetgeving.
Het is evident dat schuldeisers kosten hebben bij wanbetaling en dat invorderingen niet gratis kunnen gebeuren. Anderzijds moeten ook de schuldenaars voldoende beschermd worden tegen onnodige en te hoge invorderingskosten.
Er is een onderscheid tussen minnelijke en gerechtelijke invordering.
Bij minnelijke invordering (dus nog niet op basis van een uitvoerbare titel zoals een gerechtelijke veroordeling of een dwangbevel) kunnen op basis van de wetgeving enkel kosten aangerekend worden aan de consumenten indien die vooraf ook zo overeengekomen zijn.
In het Wetboek Economisch Recht zijn er o.a. regels m.b.t. onrechtmatige bedingen in overeenkomsten.
Er is nu een wetsvoorstel in het Federaal Parlement om de consument meer bescherming te bieden bij de betaling en invordering van facturen en om de kosten bij minnelijke invordering te plafonneren. Meer hierover
Tegen dit wetsvoorstel kwam er veel verzet, voornamelijk van ondernemersorganisaties. Dit wetsvoorstel is nog altijd niet goedgekeurd en wordt nog verder besproken.
In geval van gerechtelijke invordering zijn de kosten die de gerechtsdeurwaarder aanrekent ook in federale wetgeving geregeld. Deze kosten bij gerechtelijke invorderingen zijn in de regel hoger dan bij minnelijke invorderingen.
Volledigheidshalve moeten we daar wel aan toevoegen dat bij de afrekening van gerechtsdeurwaarders de aan te rekenen fiscale lasten op deurwaardersexploten de kosten nog substantieel verhogen.
In het kader van budget- en schuldhulphulpverlening kunnen erkende instellingen voor schuldbemiddeling altijd proberen om te bemiddelen in het kader van minnelijke of gerechtelijke invordering voor de intresten en kosten maar in de praktijk is dit niet evident en minstens wordt er geprobeerd om haalbare afbetalingen te bekomen.
In geval van een procedure collectieve schuldenregeling is het wettelijk wel zo geregeld dat alle middelen van tenuitvoerlegging sowieso geschorst worden en dat de schulden niet meer verder kunnen oplopen door intresten en kosten. Vaak lukt het ook in een procedure collectieve schuldenregeling om de reeds aangerekende intresten en kosten kwijt te schelden.
Intussen is er ook een recent wetsvoorstel betreffende tijdelijke en structurele schuldhulpverlening dat voorziet in een verregaande samenwerking tussen OCMW’s en gerechtsdeurwaarders en dat ook in geval van kennelijke overmatige schuldenlast of kennelijke onmogelijkheid van tenuitvoerlegging een tijdelijke opschorting van de middelen van tenuitvoerlegging oplegt. Meer hierover.